Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną i społeczną. Cywilizacyjną, ponieważ gwałtowny wzrost osób chorych koreluje z rozwojem cywilizacyjnym. Społeczną, ponieważ szacuje się, że cierpi na nią ponad 1% populacji światowej, niestety ta liczba stale rośnie. W Polsce, według oficjalnych danych z roku 2014, cukrzyca dotyka 5,6% Polaków. Według prognoz szacuje się, że w roku 2030 chorować będzie około 460 mln osób na całym świecie, a w 2040 już 640 mln. Niestety mimo ciągłego progresu medycyny, cukrzyca dalej jest chorobą niewyleczalną, jednakże postęp w farmakologii cukrzycy, sprawia, że ludzie chory, przy dobrej kontroli swojej choroby mogą cieszyć się życiem przez długie lata.

Od paru lat cukrzyca stała się chorobą medialną. Wielu celebrytów dzieli się faktem, iż chorują na tę chorobę, pokazując, że nie jest ona piętnem społecznym i można z nią normalnie żyć. Na cukrzycę chorują Michał Figurski, Tom Hanks, Halle Berry, Salma Hayek, Sharon Stone czy Nick Jonas. Dzięki wielu kampaniom społecznym, a także ogólnej świadomości społeczeństwa mało kto nie słyszał o cukrzycy, jednakże trzeba się zastanowić czym tak naprawdę jest ta choroba?

Cukrzycy nie można analizować jako pojedynczej jednostki chorobowej ponieważ jest to GRUPA chorób. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyróżnia 4 główne typu cukrzycy, są to : cukrzyca typu pierwszego, cukrzyca typu drugiego, cukrzyca o znanej etiologii oraz cukrzyca ciążowa.

Typem cukrzycy, o której słyszy się wśród rodziny i znajomych jest najczęściej typ II.

Jest to całkowicie zrozumiałe, ponieważ szacuje się, że typ II odpowiada za 90% cukrzycy. Ten wariant, bez zbędnego owijania w bawełnę, spowodowany jest nadwagą i otyłością. Wynika on z upośledzonego wydzielania insuliny, z powodu insulinooporności komórek. Żeby lepiej zrozumieć to zagadnienie, najpierw trzeba pochylić się nad tym, czym tak naprawdę jest insulina? Insulina jest hormonem, wydzielanym przez trzustkę. Konkretnie, przez specyficzne komórki trzustki – komórki beta (β), skupiające się w wyspy trzustkowe (Langerhansa). Insulina jest hormonem, którego wydzielanie jest pobudzane przez wartości glikemii, czyli stężenia cukru we krwi. Po obfitym posiłku, gdy stężenie glukozy we krwi rośnie, trzustka jest „szturchana” do wydzielania insuliny. Jest to hormon niezmiernie ważny, ponieważ powoduje pobieranie glukozy z krwi do komórek a przecież cukier, jakim jest glukoza stanowi materiał energetyczny dla komórek do życia. Co w takim wypadku dzieje się w cukrzycy typu II i czemu ma to związek z nadwagą i otyłością? Na tym etapie należy wspomnieć, że nasze komórki, jako energię, mogą wykorzystywać również tłuszcz i białko. Warto pamiętać, że tłuszcz jest najbardziej kalorycznym związkiem chemicznych. Podczas spożywania dużych ilości tłuszczu, nasze komórki wchłaniają go, jako surowiec energetyczny. Ponieważ tłuszcz jest bardziej kaloryczny niż glukoza, nasze komórki „nie chcą” pobierać z krwi glukozy, ponieważ mogą użyć „lepszego” surowca energetycznego – rozwija się insulinooporność. Insulina nie powoduje wchłaniania glukozy przez komórki, ponieważ są one napakowane innym „opałem”. Powoduje to krążenie glukozy we krwi, która jako nie wchłaniana przez komórki osiąga wysokie stężenia dając objawy, które dzisiaj określamy jako cukrzyca.

Na powstawanie cukrzycy typu I mają wpływ przeciwciała, które atakują komórki trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny, niszcząc je.

Choroba objawia się już u dzieci, ponieważ miąższ trzustki zostaje szybko zniszczony, więc w krwioobiegu brakuje insuliny, która odpowiada za wchłanianie glukozy do komórek. Należy nadmienić, że istnieją również typy cukrzycy, bardzo podobne do cukrzycy typu I, które są diagnozowane u osób dorosłych. Idealnym przykładem będzie cukrzyca MODY2, czyli Maturity Onset Diabetes of the Young (Cukrzyca Młodzieżowa z początkiem w wieku dorosłym). Jest to postać cukrzycy łącząca proces niszczenia komórek trzustki z zachorowaniem i przebiegiem podobnym do cukrzycy typu II.

Gdy już wiemy jakie są typu cukrzycy i jak często ona występuje, należy się zastanowić, dlaczego chorujemy? Co powoduje zachorowania na cukrzycę i czy w jakiś sposób możemy się przed nią uchronić?

Na to pytanie można odpowiedzieć tylko w jeden sposób – to zależy. Tak jak wyjaśniliśmy sobie wcześniej, są postacie cukrzycy, która mają znany czynnik etiologiczny, czyli wywołujący, ale są typy, co do których jedynie podejrzewamy uchwytną przyczynę. Zaczynając od cukrzycy typu I, w dużej mierze jest ona powodowana czynnikami genetycznymi. Nie mniej jednak proces niszczenia trzustki przez elementy własnego układu odpornościowego często jest inicjowany przez alergie pokarmowe, takie jak alergia na białko mleka krowiego i białka zboża. Na tym miejscu można by było sobie pytanie – Skoro inicjatorami są czynniki genetyczne i alergie pokarmowe, to czy nic nie można zrobić, aby uchronić swoje dzieci przed tą chorobą? W przypadku alergii pokarmowych, pediatrzy zwracają uwagę na odpowiednią dietę matki karmiącej, wprowadzanie pokarmów do diety dziecka w określonym czasie od urodzenia, co zmniejsza ryzyko alergii pokarmowych, a co za tym idzie cukrzycy typu I. Należy również wspomnieć, że innym wymienianym inicjatorem procesu niszczenia trzustki są infekcje wirusowe, takie jak infekcja wirusem świnki, różyczki, polio, grypy. Te wirusy mogą bezpośrednio uszkadzać trzustkę lub pobudzać układ odpornościowy do atakowania trzustki. Na nasze szczęście, na każdy z wymienionych wirusów są szczepionki, które zmniejszają ryzyko powikłań, między innymi cukrzycy.

Analizując klasyfikację cukrzycy według WHO, możemy zauważyć „cukrzycę o znanej etiologii”. Czym w takim wypadku jest znana etiologia, czyli przyczyna powstania cukrzycy w tym przypadku? Oprócz wielu schorzeń genetycznych, wymieniane są także dwie główne grupy przyczyn. Są to endokrynopatie, czyli choroby gruczołów, a także choroby samej trzustki. Wśród endokrynopatii na szczególną uwagę zasługują te najczęstsze – nadczynność nadnerczy oraz tarczycy. W przypadku chorób trzustki można wymienić zapalenia trzustki, silnie korelujące z otyłością i nadmiernym spożywaniem alkoholu, nowotwory, urazy oraz zespoły genetyczne, takie jak mukowiscydoza, czy hemochromatoza.

Skąd się bierze cukrzyca?

Na sam koniec zostawiliśmy creme de’la crème, czyli czynniki sprzyjające powstawaniu cukrzycy typu II. Ten akapit jest najistotniejszy w kontekście uchronienia się przez cukrzycą, ponieważ w tej materii możemy dużo zdziałać. Należy to wielokrotnie podkreślać, że cukrzyca typu II jest chorobą związaną z NADWAGĄ i OTYŁOŚCIĄ. Otyłość, zwłaszcza brzuszna, a także powiększenie obwodu talii i bioder sprawiają, że komórki stają się niewrażliwe na insulinę. Warto również nadmienić, iż częstość narażenia na cukrzycę, zwiększa się wraz z wskaźnikiem BMI oraz wskaźnikiem talia-biodra. Gdy mowa o otyłości, nie sposób wspomnieć o małej aktywności fizycznej i siedzącym trybie życia – te czynniki również mają wpływ na wzrost ryzyka cukrzycy.

Unikniecie zachorowania na choroby cywilizacyjne, takie jak cukrzyca nie jest łatwe. Są to przecież choroby ściśle związane z czasami, w których żyjemy. Jednakże należy pamiętać, że prowadzenie zdrowego trybu życia, tzn. odpowiednia dieta i właściwa aktywność fizyczna pomogą nam utrzymać zdrowie. Te czynniki nie tylko zmniejszą ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II ale także inne choroby tego tysiąclecia.

autor: Natalia Dobrowolska