Na wstępie należy zaznaczyć, że cukrzyca to choroba, która „nie boli”. Jest to zarazem błogosławieństwo, jak i przekleństwo tej choroby. Objawy cukrzycy należą do tych skrytych, które łatwo przeoczyć i zbagatelizować. Przecież zmęczenie i ogólne osłabienie mogą też być objawami zbyt krótkiego snu, stresu, czy nadmiernego spożycia alkoholu. Jednakże, jeżeli występują one długo, warto się zastanowić, czy nie są one skutkiem np. cukrzycy. Do innych typowych objawów należą wielomocz i wzmożone pragnienie. Czyż nie łatwo przeoczyć tego typu objawów? Jednym z powikłań cukrzycy, jak i często pierwszym objawem jest kwasica i śpiączka ketonowa, najczęściej występująca u dzieci. Jest to skutek nagromadzenia ciał ketonowych, w które zamieniana jest glukoza, gdy jej stężenie we krwi jest zbyt duże. Ponieważ kwasica i śpiączka ketonowa mogą być rozpatrywane zarówno jako pierwszy objaw, jak i powikłanie nieleczonej cukrzycy, zdecydowaliśmy się po krótce opisać ją tutaj. Ogólnie rzecz ujmując kwasica, jest stanem, gdy w naszym organizmie doszło do skumulowania kwasów. Odczyn chemiczny naszej krwi powinien być utrzymywany w ścisłych ryzach tzn. 7,35-7,45. W przebiegu kwasicy, pH naszej krwi spada poniżej tego zakresu. Szczególną odmianą kwasicy, jest kwasica ketonowa, która najczęściej występuje w przebiegu cukrzycy. W jej wyniku, nadmiar glukozy jest przekształcany w tak zwane ciała ketonowe. Głównym mechanizmem organizmu w zwalczaniu kwasicy jest nasilenie oddechów, aby wydalić dwutlenek węgla z organizmu, stąd w przebiegu kwasicy obserwuje się tak zwany oddech Kussmaula, inaczej zziajanego psa. Oddechy się pogłębiają i przyspieszają. Chory w przebiegu kwasicy ketonowej jest splątany, ma zaburzenia świadomości i charakterystyczny zapach acetonu z ust – świadczący o dużej ilości ciał ketonowych we krwi. Warto nadmienić, że jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia.
Warto zapytać się lekarza o możliwość i termin pomiaru stężenia cukru we krwi. Jest to badanie proste i szybkie, polegające na nakłuciu palca i pomiaru stężenia cukru przez urządzenie zwane glukometrem lub podczas standardowego pobrania krwi (najczęściej ze zgięcia łokciowego). Coroczne badanie stężenia cukru we krwi pozwoli nam leczyć chorobę w zarodku przed wystąpieniem groźnych powikłań.
Należy podkreślić, że cukrzyca jest chorobą o mnogich powikłaniach i powoduje duże ryzyko sercowo-naczyniowe. Jednakże dobrze kontrolowana cukrzyca (gdy trzymamy się zaleceń lekarza) może nie wiązać się z przedwczesną umieralnością. O powikłaniach cukrzycy można powiedzieć krótko – były, są i będą. Najbardziej boimy się utraty wzroku lub kończyny. Rzeczywiście, retinopatia cukrzycowa, czyli poszerzanie i zamykanie się naczyń krwionośnych w oku, a także zespół stopy cukrzycowej, czyli zakażenie stopy, skutkujące destrukcją kości stopy, są najbardziej medialne w przebiegu cukrzycy, ale czy są to najgroźniejsze i najczęstsze powikłania? Właściwie to nie. Zdecydowanie najgroźniejszym powikłaniem, które idzie w parze z cukrzycą jest wzrost ryzyka sercowo-naczyniowego, a co za tym idzie ryzyka zawału serca czy udaru mózgu. Wśród innych powikłań należy również wymienić neuropatię cukrzycową. Czym właściwie ona jest? Jest to właśnie najczęstsze powikłanie cukrzycy. Jest to destrukcja nerwów, powodująca zaburzenia czucia i osłabienie siły mięśniowej. Powikłaniem, o którym najmniej się mówi jest nefropatia cukrzycowa, czyli inaczej cukrzycowa choroba nerek. Jest to najczęstsza przyczyna Przewlekłej Choroby Nerek, która odpowiada za progresywny spadek funkcji nerek i prowadzi do ich niewydolności. Jest to o tyle groźne powikłanie, że bez nerek nie da się żyć. W ostatnim stadium cukrzycowej choroby nerek, gdy dochodzi do ich całkowitej niewydolności należy rozpocząć leczenie dializami, które jest niekomfortowe dla pacjenta i w dalszym stopniu powoduje wzrost ryzyka sercowo-naczyniowego.
Cukrzyca nie jest chorobą, którą można w pełni wyleczyć, ale z powodzeniem można ją leczyć i kontrolować, a to jest najważniejsze w kontekście objawów i powikłań. Czy leczenie cukrzycy to tylko niespożywanie słodkich pokarmów typu ciast, czekolady czy batonów? Absolutnie nie! Właściwa dieta i odpowiednia aktywność fizyczna, a także redukcja masy ciała należą do leczenia niefarmakologicznego, czyli bez stosowania leków. Można by było się zapytać, czy nie wystarczy przyjmowanie odpowiednich leków? Niestety nie. Leczenie niefarmakologiczne stanowi najważniejszy filar leczenia cukrzycy. Jest włączane jako pierwsze, już przy podejrzeniu cukrzycy. Gdy choroba jest źle kontrolowana, czyli cukry we krwi są dalej wysokie, dopiero włączane jest leczenie farmakologiczne. Czasy, gdy jedynym lekiem na cukrzycę był insulinowy ekstrakt z trzustek zwierząt dawno minęły. Wraz z rozwojem medycyny mamy całą paletę leków przeciwcukrzycowych. Należy zauważyć, że piszemy o lekach, nie tylko o insulinie. W przypadku cukrzycy typu II insulina stanowi ostatnią drogę leczenia, gdy inne leki nie przynoszą rezultatu, także należy odkreślić grubą kreską te dwa terminy, ponieważ nie zawsze idą w parze. W leczeniu cukrzycy wykorzystywana jest cała gama różnych grup leków, są to między innymi : metformina, akarboza, gliptyny, pochodne sulfonylomocznika, a także nowość – flozyny. Ta ostatnia grupa leków zrewolucjonizowała leczenie cukrzycy, a preparaty działają na tyle dobrze w zmniejszaniu ryzyka sercowo-naczyniowego, że zostały dołączone do standardowych leków podawanych w niewydolności serca.
Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną, na którą będzie cierpieć coraz to większa ilość osób. Należy pamiętać, że w jej przebiegu istotnie zwiększa się ryzyko sercowo-naczyniowe, a co za tym idzie ryzyko zawału serca i udaru mózgu. Można jej zapobiegać, przede wszystkim przez leczenie otyłości i właściwą aktywność fizyczną. Uchrońmy się przed przykrymi powikłaniami cukrzycy poprzez działanie u źródła – badajmy stężenie cukru we krwi co najmniej raz w roku, prowadźmy zdrowy tryb życia i stosujmy zrównoważoną, zdrową dietę.
autor: Natalia Dobrowolska
